Türk bilim insanları, Antarktika’nın akabinde birinci Türk Arktik Bilimsel Seferi’nden getirilen örnekler üzerinde yaptıkları araştırmalarda, tarımda istenmeyen bitkileri öldürmek maksadıyla yaygın olarak kullanılan birtakım kimyasal unsurları zararsız hale getiren bir bakteri türü keşfetti.
Araştırmaları için rotalarını Antarktika’nın yanı sıra Arktik Okyanusu’na çeviren Türk bilim insanlarının bu bölgeden elde ettikleri örnekler üzerindeki çalışmaları sonuç vermeye başladı.
İTÜ Kutup Araştırmaları Uyg-Ar Merkezi öncülüğünde bir grupla Türkiye İş Bankası sponsorluğunda Temmuz 2019’da gerçekleştirilen birinci Türk Arktik Bilimsel Seferi kapsamında toplanan örnekler üzerinde yürütülen araştırmalarda yeni bir bakteri çeşidi bulundu.
Amasya Üniversitesi Merkezi Araştırma Laboratuvarı Müdürü Doç. Dr. Sevgi Maraklı, Ondokuz Mayıs Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ziraî Biyoteknoloji Kısmı Dr. Öğretim Üyesi Yılmaz Kaya, Bitki Müdafaa Kısmı Öğretim Üyesi Doç. Dr. Hasan Murat Aksoy ile TÜBİTAK Post Doktora Araştırmacısı Dr. Mohamed Edbeib’in yürüttükleri proje kapsamında bulunan bakterinin tarımda kullanılan birtakım kimyasal unsurları zararsız hale getiren bir çeşit olduğu tespit edildi.
Tarımsal ve çevresek biyoteknoloji çalışması
Doç. Dr. Sevgi Maraklı yaptığı açıklamada, Arktik bölgesine yönelik araştırma projeleri kapsamında 13-26 Temmuz 2019’da Svalbard Adası ve etrafından örnekler toplandığını söyledi.
Maraklı, “Çalışmamızın emeli, birinci Türk Arktik Bilimsel Seferi’nde toplanan örneklerde, tarımda yaygın kullanılan ve toprak kirlenmesine neden olan zehirli kimyasal bir unsurun, tabiatta birikimini önleyen yahut daha az ziyanlı hale getiren bakterilerin tanımlanması, bakterilerin bu güçlü etraf kurallarında canlılığını sürdürmesini sağlayan hangi genlere sahip olduklarının moleküler tekniklerle belirlenmesi ve bu bakterilerin ülkemiz bitkileri için ziyanlı olup olmadığının araştırılmasıdır” dedi.
Yaptıkları çalışmalarla bu bakterilerin ziraî biyoteknoloji ve çevresel biyoteknoloji açısından kullanılabilirliğini ortaya çıkarmayı hedeflediklerini belirten Maraklı, toplanan örneklerde, biyokimyasal, moleküler ve biyoinformatik tahlillerin muvaffakiyetle gerçekleştirildiğini bildirdi.
Seferlerle birlikte çalışmalar da arttı
Maraklı, Arktik’te elde edilen örneklerle keşfedilen bakterinin daha evvel Antarktika’da bulunan bakteriyle benzerlik gösterdiğine dikkati çekerek, “Bununla bir arada, yapılan biyokimyasal ve genetik tahliller de ‘izolat’ dediğimiz farklı saf mikroorganizmaların olduğu belirlendi. Bu sonuçlarla hem Arktik hem de Antarktika’dan elde edilen örneklerde mukayeseli tahlil yapma imkanımız da oldu” diye konuştu.
Yaptıkları çalışmanın Türkiye’nin kutup araştırmaları açısından ehemmiyet taşıdığını vurgulayan Maraklı, şunları kaydetti:
“Yapılan seferlerin artmasıyla birlikte bitki, hayvan ve mikroorganizma çeşitliliğiyle ilgili yapılan bilimsel çalışmaların da çoğalması, ülkemizin bu alanda kelam sahibi olması açısından son derece değerli. Tarımda istenmeyen bitkilerin öldürülmesi için yaygın olarak kullanılan kimi ilaçlar, etraf kirliliğine sebep olmaktadır ve insan sıhhatini da tehlikeye sokmaktadır. Tabiata ve beşere ziyan veren bu ve gibisi unsurlara karşı, bakteriler üzere yalnızca bunlar üzerinde tesirli olan fakat tabiata ziyanı bulunmayan canlıların kullanılması ‘biyoremidasyon’ ismi verilen kirlenmenin biyolojik yollarla güzelleştirilmesini amaçlayan bilim alanının çalışma bahsidir. Projede tanımladığımız bakterinin de bu alanda rahatlıkla kullanılabileceği öngörülmektedir ve tarımda sürdürülebilirlik için izlenen etraf problemlerinin önlenebilmesi siyasetine katkı sağlayacağı düşünülmektedir.”
Örnekler üzerindeki çalışmalar devam edecek
Maraklı, hem Antarktika hem de Arktik seferlerinde toplanan örnekleri koruma ettiklerini ve bu örneklerde tanımlanması gereken birçok bakteri olduğu bilgisini vererek, bu alanda çalışmalarının devam ettiğini, bir sonraki amaçlarının ise kuzey ve güney kutup bölgelerinden elde edilen bakteriler ortasındaki benzerlik ve farklılıkları daha ayrıntılı belirlemek olduğunu lisana getirdi.
Keşfedilen yeni bakterilerin ziraî biyoteknoloji açısından değerlendirileceğini söz eden Maraklı, bunların yanı sıra yeni kurulan TÜBİTAK Kutup Araştırmaları Enstitüsü, Malezya Teknoloji Üniversitesi ve Kırgızistan-Türkiye Manas Üniversitesi Fen Fakültesi Biyoloji Kısmı ile ortak projeler üzerinde çalışmayı planladıklarını da kelamlarına ekledi.
