Çin Devlet Lideri Şi Cinping’in ülkenin liderliğine 3. kere seçilmesinin akabinde birinci görüştüğü önderin Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin olması ve Ukrayna krizine yönelik bir ‘barış planı’ sunması Avrupa’dan Asya Pasifik’e yapılan ziyaretleri artırmış görünüyor. Mart sonunda İspanya Başbakanı Pedro Sanchez Pekin’e yaptığı ziyarette verdiği mesaj “Başkan Şi’yi barış planını Ukrayna hükümetinden birinci elden öğrenmesi için Devlet Lideri Zelenskiy ile görüşmeye teşvik ettim” oldu.
Fransa Cumhurbaşkanı Emmanuel Macron’un ise Çin Devlet Lideri Şi ile görüşmesi halihazırda devam ediyor. Önderlerin yaptığı ortak basın toplantısında Şi ‘çok kutupluluk’ vurgusu yaparak ‘Ukrayna’da legal güvenlik çıkarlarını gözeten barış görüşmesi davetine hazırız’ sözlerini kullandı. Avrupa Birliği Komitesi Lideri Ursula von der Leyen de Macron’un Pekin ziyaretine katıldı. Tüm bunlarla birlikte Fransa ile Çin ortasında havacılık, sivil nükleer güç, yeşil kalkınma, bilimsel ve teknolojik yenilik alanlarında işbirliğine, Çin-Fransa karbon nötrlük merkezi inşa etme ve ortak yetenek eğitimini güçlendirmeye dair bir dizi muahedeler imzalandı. Mevcut durumu Dumlupınar Üniversitesi’nden Asya siyasetleri uzmanı Dr. Barış Adıbelli, Sputnik’e yorumladı.
‘Şi’nin Moskova ziyaretinde Batı Çin’in Rusya ile bağlantılarının kolay kolay bozulmayacağını gördü’
Ziyaretlerin zamanlamasının bilhassa kıymetli olduğuna dikkat çeken Dr. Adıbelli “Şi Cinping’in bir Moskova ziyareti oldu ve Putin’i Mayıs ayındaki Jenerasyon ve Yol Teşebbüsü Doruğu’na davet etti. Muhtemelen Putin de gidecek üzere gözüküyor. Artık, Avrupa’da süren bir kriz, savaş var. Fakat Avrupa Birliği’nin son devirde bilhassa Amerika Birleşik Devletleri ile Ukrayna ve bilhassa Rusya konusunda yavaş yavaş görüş ayrılığının başladığını görüyoruz. Bir kadro yükümlülükler altına giriyor lakin Avrupa giderek bu sürecin kendi iktisadına ziyan verdiğini gördü. Zira durum Avrupa’da neredeyse ekonomik hayatı durdurdu, bütün gündem savaş üzerine. En son Finlandiya’nın da NATO’ya üye edilmesiyle birlikte Rusya bunu yakından takip edeceğini ve gerekli karşılığı vereceğini söylemişti. Belarus da sürece dahil edildi, nükleer silahlar transfer edildi. Lukaşenko’nun Putin ile bir görüşmesi oldu, iki günlük bir ziyaret yaptı Moskova’ya. Tüm bu süreç içerisinde Şi Cinping’in Moskova’yı ziyaret etmesi Çin ile Rusya ortasındaki ilgilerin yahut stratejik paydaşlığın o denli kolay kolay bozulmayacağını gösterdi. Bunu Batı da gördü” diye konuştu.
‘AB kurumsal olarak Amerika’yla hareket eder üzere görünüyor lakin ülkelerin dış siyaseti bunu yansıtmıyor’
İlk ziyaretin Almanya Başbakanı Olaf Scholz tarafından gerçekleştirildiğini söyleyen Adıbelli “Aslında problem Avrupa Birliği ve ülkelerinin Amerika ve NATO’nun Çin ile ilgileri daha düşük düzeyde tutma, ötekileştirme, düşman ve rakip ilan etme sürecine en başında beri karşı çıkması. Bunun sebebi en büyük ticari ortakları olması, çok değerli mutabakatlar yaptılar. 2019’un sonu 2020’nin başında Kapsamlı Yatırım Anlaşması’nı imzaladılar. Çin’le çok değerli ticari alanlarda yeni süreçler başlatacaklarken, Amerika bunu engelleme ismine savaşı da mazeret ederek yeni bir süreç başlattı. Avrupa Nesil ve Yol Girişimi’nden en fazla faydalanan bölgelerden biri. Ana dağıtım merkezi 2019’da Yunanistan’ın Pire Limanı olmuştu. Gelinen noktada, Avrupa Birliği savaş, ABD’nin düşmanlaştırması üzere süreçleri tekrar masaya yatırdı. Kurumsal olarak Avrupa Birliği Amerika’yla hareket ediyor üzere gözüküyor. Lakin kişisel olarak bu birliği oluşturan ülkelerin dış siyasetleri bunu göstermiyor. Almanya Çin ile münasebetlerini geliştirmeye devam ediyor. Artık de Fransa var” dedi ve şunları ekledi:
‘Ziyaretin asıl nedeni, AUKUS ile Asya Pasifik’ten dışlanan Fransa’nın Rusya ve Çin ile yakınlaşma süreci’
‘AB dengelemek için von der Leyen’i dahil etti, Macron ileti iletmeye değil vermeye gitti’
Adıbelli Macron’un ziyareti tek başına tasarladığını belirterek “Ancak Fransa’nın başındaki kanıyı fark eden Avrupa Birliği çabucak Ursula von der Leyen de buna dahil etti, birlikte gitmeleri istikametinde bir baskı geldi. Ursula von der Leyen’in ismi şu anda NATO genel sekreterliği için geçiyor. Yani müstakbel NATO genel sekreteri de şu anda Çin’i ziyaret ediyor. Dengeleme ismine Avrupa Birliği Macron’u yalnız göndermedi. Macron oraya bir bildiri taşımaya değil, ileti vermeye gitti. Bu çok değerli. ABD’den oraya bir ileti göndermiyor bilakis Çin ile birlikte ABD’ye bildiri vermeye çalışıyor. Verilen ileti şu; Fransa Asya Pasifik’te sizinle ya da Çin ile bir biçimde var olacak. Bir sonraki adım, Çin bir blok olarak ortaya çıktığı için Rusya ile Fransa’nın da bu süreçte özel bir münasebet geliştireceğini bize gösteriyor” dedi.
‘Rusya-Çin bloku Avrupa’yı bölmüş durumda, Amerika için kendi çıkarlarını feda etmek istemiyorlar’
“Bu yorumum biraz marjinal fakat buradan yola çıkarsak Rusya-Çin blokunun Avrupa’yı bölmüş durumda olduğunu görebiliriz” diye konuşan Adıbelli, şu formda devam etti:
‘Rusya trenini kaçıran Avrupa ülkeleri Çin probleminde birebir şeyi yaşamak istemiyor’
Mevcut durumda dünyanın çok kutupluluk söylemi üzerine iki kutba bölünmüş durumda olduğunu söyleyen Adıbelli, Ukrayna krizinin Tayvan üzerinden genişletilmeye çalışıldığını “Dolayısıyla burada Çin ehemmiyet kazanıyor. Nasıl Avrupa’da Rusya kıymetli bir konuma geldi ise, Asya Pasifik’te de bu sürecin merkezine Çin oturuyor. Artık benim anladığım Rusya trenini kaçıran Avrupa ülkeleri Çin sıkıntısında birebir şeyi yaşamak istemiyor. Bu sebeple Çin ile bağlantıları sıkı tutmaya başladılar. Avrupa’da gördük, Rusya-Ukrayna sıkıntısında treni kaçırdılar ve kendilerini Amerika’nın eline mahkum ettiler. Şayet bu periyotta Amerika’yı dinlemeyip Avrupa kendi diplomasi ve güvenlik sürecine işlerlik kazandırsaydı bu biçimde olmazdı. Rusya’nın da maksadı buydu. Her vakit ‘Avrupa bizim ortak meskenimiz, dışarıdaki ülkelere müdahale ettirmeyelim’ dedi. Bu Sovyetler Birliği devrinden beri kullandığı kavram. Avrupa’nın da bunu artık anladığını düşünüyorum” halinde anlattı.
‘Fransa’nın Amerika-İngiltere bloğunun sıkıntı üzerindeki tesirini kırma ismine Zelensky’i Batı’dan koparıp Çin’e angaje etmeye çalıştığını düşünüyorum’
Adıbelli “Fransa’nın buradan Zelensky ismine bir arabuluculuk yapacağı Zelensky ile Şi Cinping’i bir ortaya getirme arayışı içerisinde de olduğu söyleniyor. Bu Rusya-Çin blokunu bölmek ismine değil, tam bilakis güya Amerika-İngiltere bloğunun sorun üzerindeki tesirini kırma ismine Zelensky’i Batı’dan koparıp Çin’e angaje etmeye çalıştığını düşünüyorum. Burada Fransa ve birkaç öbür Avrupa ülkesinin katkısıyla barış görüşmesi sağlanabilirse Çin barış planı üzerinden yeni bir süreç olacak. Zelensky de Şi Cinping’i geçtiğimiz günlerde Ukrayna’ya davet etti, bu Washington’da pek güzel karşılanmadı. Zelensky’nin Finlandiya’nın NATO’nun 31. üyesi olması münasebetiyle ipleri kopardığı söyleniyor. Ukrayna ‘31. üyelik bizim hakkımızdı’ diyor. Dikkat ederseniz, Çin’e yönelik daha fazla açıklamalar gelmeye başladı. Zelensky’nin son periyotta Çin’e hakikat göz kırpması, el sallaması ve buna da Macron’un aracılık etmesi kıymetli. Çin savaş başından beri Ukrayna’yı göz gerisi ediyor, Fransa’nın da bunu teklif etmesi bekleniyor. Şayet bu gerçekleşirse merkezinde Rusya, Çin ve Ukrayna bir diğer yerde bir ortaya gelecekler ki bu da Amerika Birleşik Devletleri’nin istemediği bir nokta. Bunun farkında olan ABD daima bir barış masasından bahsediyor. Bu noktada bir gelişme olursa, yani kimin barıştıracağı istikametinde bir rekabet oluşursa bence barış süreci hızlanacaktır” diye bitirdi.