‘Afrika’yı G-20’ye aldılar, Arap Birliği’ni neden almıyorlar?’

ABD öncülüğündeki Batı hegemonyasına karşı Global Güney’deki hareketlenme, ağustos sonundaki BRICS tepesinde genişleme, ulusal para üniteleri ile ticareti artırma ve hatta ortak para ünitesi arayışlarını tetiklemişken, dünyanın gelişmiş ve gelişmekte olan ülkelerini buluşturan G-20 formatındaki tepe Hindistan’ın başşehri Yeni Delhi’de düzenlendi.

Dünyanın yükselen gücü Çin’in Devlet Lideri Şi Jinping ile Rusya Devlet Lideri Vladimir Putin’in katılmadığı doruğun sonuç bildirisi, Batı’nın artık ‘dünyanın kalanını’ ikna etmekteki zorluklarını ortaya serdi. Tepede Afrika Birliği’ne, tıpkı Avrupa Birliği üzere G-20’nin daimi üyeliği statüsü verilirken, yayınlanan bildiride G-20’nin jeopolitik problemleri değil ekonomik sıkıntıları için platform niteliği vurgulandı. Ukrayna krizi, bildiriye ‘Ukrayna’ya karşı savaş’ değil, ‘Ukrayna’daki savaş’ tabirleriyle yansırken, BM mukavelesinin genel prensip ve maksatlarına atıf yapılmakla yetinildi. Tahıl ve besin eserleri ve gübrelerinin sevki için Karadeniz Teşebbüsünün ‘tam manasıyla’ uygulanması daveti yapıldı. Bu da Rusya’nın teşebbüsün devamı için taleplerine atıf niteliği taşıyor. Ayrıyeten Türkiye ve BM’nin gayretleri takdir edildi.

Kiev idaresi G-20 bildirisinden duyduğu hayal kırıklığını lisana getirdi. Ukrayna Dışişleri Bakanlığı Sözcüsü Oleg Nikolenko, müttefiklerine minnettar olduklarını belirtse de “G20 için gurur duyulacak bir şey yok” değerlendirmesini yaptı. ABD Lideri Joe Biden, tepe sonrası basın toplantısı yapmayıp Vietnam’a geçerken, G-20 Batı medyasında Batı için ‘başarısızlık’ olarak nitelendiriliyor.

Zirvede yeşil ve sürdürülebilir kalkınma, teknolojik dönüşüm üzere başlıklar tartışılırken, mesken sahibi Hindistan’ın önderi Narendra Modi, Hindistan-Ortadoğu-Avrupa Ekonomik Koridoru duyurusunu yaptı. Fakat Birleşik Arap Emirlikleri (BAE), Suudi Arabistan, Avrupa Birliği, Fransa, İtalya, Almanya ve ABD’yi kapsayan koridorun nasıl gerçekleştirilebileceği şimdilik meçhul.

G-20 doruğu ve global rekabet ortamında manalarını Asya uzmanı Dr. Barış Adıbelli ile konuştuk.

‘İnanılmaz süratli değişimler oluyor’

Dr. Barış Adıbelli’ye nazaran, ‘inanılmaz hızlı’ değişimler, global ölçekte çok kutupluluk ve milletlerarası platformları da kullanılan kavramları da etkiliyor. G-20’e Çin ve Rusya önderlerinin katılmamalarına dikkat çeken Adıbelli, ABD Başkanı’nın tepeyi gölgeleyecek halde Vietnam’a geçerek Rusya ve Çin tersi yer oluşturma eforlarına atıfta bulundu. Adıbelli Vietnam ile Çin’in salt devletler ortası değil yönetici pozisyonundaki sosyalist partiler ortasındaki ilgilerle de birbirine bağlandığını anımsattı:

“Kavramlar farklı. İnanılmaz süratli değişimler var. Artık bir ‘Küresel Güney’ icat ettik. Üçüncü Dünya’nın ismine, az gelişmekte olan ülkelerin ismine Global Güney dendi. G-20, kendisini Global Güney’in sesi olarak lanse etmeye başladı. Hatırlarsanız BRICS de kendi doruğunda Global Güney’in sesi olduğunu söylemişti. Demek ki BRICS ile G-20 ortasında bir rekabet var. İster istemez Putin ve Şi Jinping yok. Şi’nin olmadığı yerde Çin yok demektir. Bu aslında Çin’e karşı çıkarılan bir tantanaydı.

Diğer yandan Biden ile Erdoğan ortasında bir küçük tepe olacaktı fakat olmadı. Biden tepeyi yarıda bıraktı ve Vietnam’a geçti. Vietnam ile ABD stratejik paydaşlığı kuruldu. Kuzey Kore başkanının ise Rusya ziyareti olacağı katılaştı. Biden’ın Vietnam ziyareti ister istemez G-20’yi gölgeledi. Bir tarafta Çin Komünist Partisi’ni düşman ilan ederken, öte yandan Vietnam Komünist Partisi’ni stratejik ortak ilan ediyorsunuz. Şu soruyu sordum: Devlet mi önde gelir, parti mi? Çin’de, Vietnam’da, Laos’ta… Bu sorunun yanıtı ilgilerin geleceğini gösteriyor.

ABD, Vietnam’ın Rusya’dan silah almasını engelleyip, Vietnam’ı kendi silahlandırma arayışı içinde. Bu Biden ile değil, Obama ile başlayan bir süreç. Obama’nın ‘ABD artık Asya’ya döndü’ konuşmasıyla başlayan bir süreçtir. Fakat Vietnam’ın Çin ile olan ilgilerini göz gerisi ediyorlar. Vitenam tıpkı Hindistan üzere olaya pragmatik bakıyor; hem Rusya’dan hem Çin’den hem ABD’den alacağını alıyor.”

‘G-20’nin en değerli olaylarından birisi, Rusya’nın ismi verilmeden Ukrayna hakkında yorum yapılması.”

G-20 tepesine Ukrayna konusundaki görüş ayrılıklarının yansıdığını, Zelenskiy’nin konuşma talebinin de reddedildiğini anımsatan Adıbelli, Rusya’ya yönelik bir açıklama yapılmamasına dikkat çekerek, durumu şöyle yorumladı:

“G-20’nin en değerli olaylarından birisi, Rusya’nın ismi verilmeden Ukrayna hakkında yorum yapılması. Sonuç bildiri metninde Rusya’nın kınanması problemine karşı çıkıldı. Japonya bir formül önerdi, ‘devletler Ukrayna Savaşı konusundaki görüşlerini söylesin bu mevzuyu geçelim’ dedi. Bu kabul edildi. Zelenskiy’nin konuşma talebi de bu sebepten reddedildi. Çünkü Hindistan Başbakanı Modi, G-20’nin bir iktisat forumu olduğunu ve ekonomik sorunları ele alacağını lisana getirdi. Zelenski’yi sokmadılar G-20 içine. Önümüzdeki periyot Brezilya’da da muhtemelen tıpkı sorun çıkacak.”

‘Burada Pakistan, İran ve Türkiye gözardı ediliyor. Bu proje çöpe gider’

G-20 doruğunda Hindistan, Nesil ve Yol’a rakip olarak Hindistan – Orta Doğu – Avrupa ismi verilen yeni bir ticari koridor fikri ortaya atarken, Dr. Adıgüzel, Türkiye’nin ‘pas geçildiği’, projeyi şöyle kıymetlendirdi:

“Bu doruktan öne çıkan bir bahis daha Hindistan-Ortadoğu–Avrupa ekonomik koridoru hakkında mutabakata varılması. Bir de Trans-Afrika koridoru var, buraya bağlanacak. Biden önümüzdeki periyotta bir çok koridor göreceğimizi söyledi. Haritada hoş fikir ancak Mumbai’den yola çıkacak Suudi Arabistan’a… Oradan trene yüklenecek, Mısır’a falan. Artık çok sağlıklı bir sistem değil. Çin, Jenerasyon ve Yol projesiyle ulaşımı karaya taşıyor, kesintisiz tren yoluyla İngiltere’ye kadar götürmek istiyor. Zati ulaşım güzergahlarının emeli en düşük maliyetle bu işi yapmak.

Ama burada Pakistan, İran ve Türkiye göz arkası ediliyor. Bu proje çöpe masraf. Yunanistan’ın Pire limanına kadar gidiyor. Bu limanı kiralayan Çin. Birebir EAST-MED projesi üzere, Doğu Akdeniz gazının Yunanistan üstünden taşınması gibi… ABD nasıl ona ‘sürdürülemez’ dedi çöpe atıldı, bunu da tekrar bu koridor için diyecekler. Onun yerine İran’dan direkt Türkiye, bir ayağı da Suudi Arabistan… Bu türlü olsa nasıl olur? Gemiyle gerekiyorsa Afrika’ya kadar ulaşım sınırı çekilir. Yalnızca Nesil ve Yol’a meydan okuma ismine kendi koridorunu ortaya atıyor. Şi Çinping’in gelmemesinin ana nedeninin bu olduğu söyleniyor. Projenin mimarlarından birisinin Hindistan olduğu biliniyor. Hindistan’ın ortağı İran devre dışı bırakılmış. Münasebetiyle İran ve Türkiye olmadığı sürece Avrupa ile Asya’yı birbirine bağlamak, alternatif güzergahlar üzerinden güç. Bana nazaran G-20’nin en değerli somut sonucu buydu.”

‘Tek Vietnam’ı değil. Hindistan’ı, Güney Kore’yi ve Tayvan’ı bir network içerisinde çalıştırmak istiyorlar’

G-20 doruğuyla eşzamanlı olarak ABD’nin gelişmiş çip teknolojisine erişiminin önünü kesmeye çalıştığı Çin’den de çarpıcı bir haber gelmişti. ABD’nin bir yöneticisini Kanada’da tutuklattığı Huawei şirketinin 7 nanomilimetrelik yarı iletken çip üretmeyi başardığı ortaya çıktı. Biden’ın Vietnam ziyareti bir dizi sorunun yanında bu hususla da anıldı. Adıgüzel ise bu gelişmeleri şöyle kıymetlendirdi:

“Orada da yarı iletken çip problemi gündeme geldi. Vietnam’ın bu noktada çalışmaları biliniyor. ABD artık mecbur. Çin’i tehdit etti, Tayvan’a silah verdi ancak Çin yeni kuşak çiplere geçti. Huawei’nin meşhur cep telefonu problemi de buradan çıktı. ABD artık Vietnam’ı üs olarak kullanacak. Tek Vietnam’ı değil, Hindistan’ı, Güney Kore’yi ve Tayvan’ı bir network içerisinde çalıştırmak istiyorlar. Bu birlikteliği ne kadar sağlayabilecekler, onu ilerleyen vakitte göreceğiz. 2024’te yeni bir idare gelirse neler değişeceğini de göreceğiz. Şayet Trump seçilirse Kuzey Kore ve Rusya ile görüşebilir. ABD için demokratik temsilci bir devlet diyorlar ancak eski Lider Trump’a her gün yeni bir dava açıyorlar. Şayet siyasetten yasaklanırsa, ABD’nin imajı sarsılır. Davalar da Trump’a yarıyor ve bunu lehine kullanıyor. Kendisini ‘Tanrı’nın Çin’le uğraş için gönderdiğini’ dahi söylemişti. Şayet yine seçilirse, Çin’e karşı yeni bir cephe kurulması istikametinde teşebbüslerde bulunur. Rusya lehine savaşta ödünler verip Çin’e karşı adımlar atmasını isteyebilir.”

‘Afrika’yı G-20’ye aldılar, Arap Birliği’ni neden almıyorlar?’

Dr. Barış Adıbelli, global hegemonya sarsılmaları sürürken, Suudi Arabistan’ın de fakto başkanı prens Muhammed bin Salman’ın toplumsal medya gündemine düşen ‘Ortadoğu’yu yeni Avrupa yapacağı’ ve ‘ölmeden bunu gerçekleştireceği’ kelamlarının yer aldığı telaffuzlarını, G-20’ye yansıyan nüfuz uğraşları eşliğinde şöyle yorumladı:

“Muhammed bin Salman mesela Lübnan’da fiilen ne yapacağını söylemiyor. Yahut Kuzey Afrika’da yapacağı hareketleri tam söylemiyor. Biz dediği Suudi Arabistan, Katar, Körfez’in varlıklı ülkeleri vs… Afrika Birliği’ni G-20’ye aldılar Batı’nın yörüngesinden çıkmasın diye. Arap Birliği’ni niçin almıyorsunuz? Büsbütün son gelişmelerden doğrultusunda bir atak olarak G-20, Afrika Birliği’ni daimi üye yaptı. Batı yörüngesinden kopmasınlar diye G-20’ye entegre ettiler. G-20 Afrikalılar için düzgün mi olacak makûs mü olacak ileride göreceğiz. O kadar meraklılarsa Arap Birliği’ni de alabilirlerdi. Birçok birlik var.”