Sosyal Sigortalar Kanunu’na nazaran, emeklilerin gelir, aylık ve ödenekleri bankalar tarafından muvafakat alınmadan haczedilemiyor, bloke konulamıyor. Haczi yasaklanan gelir, aylık, ödeneğin haczine ait talebin icra müdürünce reddedilmesi gerekiyor. Yüksek Yargı da ‘yaşam hakkı’ olarak değerlendirdiği emekli aylığında bankaların bloke, kesinti yapma hakkı olmadığı istikametinde karar verdi.
İcra gelebiliyor
Sabah’ın haberine nazaran, yıllarca çalışıp emekliliğe hak kazananların en değerli geçim kaynakları aylıkları olup borçlar, nafaka nedeniyle kesintiler konusu en çok yargıya taşınan bahislerin başında geliyor. 5510 sayılı Toplumsal Sigortalar ve Genel Sıhhat sigortası Kanunu’nun 93. Hususu; “Sigortalılar ve hak sahiplerinin gelir, aylık ve ödenekleri, sıhhat hizmeti sunucularının genel sıhhat sigortası kararlarının uygulanması sonucu Kurum nezdinde doğan alacakları, bölüm ve temlik edilemez” hükmünü içeriyor. Buna nazaran, emekli, dul, yetim aylıkları nafaka borcu dışında haczedilemiyor. Emekli olunan sigorta koluna nazaran bir ayırım bulunmuyor. Haciz için emekli olan kişinin onayı gerekiyor. Lakin, haciz uygulamasında emeklinin ismine kayıtlı aracı, konutu, yeri varsa icra gelebiliyor.
Kesinti durdurulabilir
Farklı borçlar nedeniyle emekli aylık hesaplarına icra müdürlüklerince bloke konulması ya da direkt banka hesabından kesinti yapılması kelam konusu alabiliyor. Birtakım bankalar kredi kontratı imzalatarak emekli aylığını teminat gösterip makul ölçü kredi kullandırabiliyor. Kredi ödemesinde sorun yaşanması halinde banka emekli hesabına yatan paradan kesinti yapıyor. Hukuka muhalif bir halde yapılan bu kesintiler için dava yoluyla iade sağlanabilir. Yapılan kesintiler istirdat davası (geri isteme) açılarak (bir yıllık hak düşürücü müddete tabi) geri alınabilir. Kesintilerin durdurulması için dava açılırken ihtiyati önlem talep edilir. Aksi tespit talebinin de dava dilekçesinde belirtilmesi gerekiyor. Aksi tespit talebinin kabul edilmesiyle banka hesabındaki kesinti kalkar. Yargıtay Hukuk Genel Heyeti’nin verdiği kararlarda da, olumsuz tespit ve istirdat davalarıyla tahsil edilen meblağın iadesi sağlanabildiği üzere, emekli aylığından kesinti de durdurulur.
Mevcut uygulamada emekli aylıklarına nafaka, SGK prim alacakları nedeniyle haciz konulabiliyor. Kanunun 88. Hususuna nazaran SGK’nın emekliden prim, toplumsal güvenlik takviye primi üzere alacakları varsa emekli aylığı üzerinden haczedilebiliyor. Fakat haczedilecek aylık ölçüsü emekli aylığının dörtte birini geçemiyor. Emekli vatandaşlar aylıklarındaki kesinti, banka blokesinin kaldırılması için Tüketici Hakem Heyetlerine de başvurma hakkına sahip bulunuyor. Aylığa haciz uygulanamamakla birlikte emeklinin üzerine kayıtlı araç, konut, arazi varsa bunlar icra edilebilir.
2 kesinti yapılamıyor
Yargıtay, net minimum fiyatın altında kalan emekli aylığından nafaka dışında prim borcu için kesinti yapılmasını kanuna karşıt buldu. Emekli aylığının dörtte biri oranında nafakayla birlikte prim kesintisi yapılması üzerine açılan davada lokal mahkeme vatandaşı haklı buldu. Yargıtay da, emekli aylığı ile şahıslara ömürlerini sürdürmeleri için teminat sağlandığına, kişinin ömür hakkı olduğuna, bundan vazgeçilemeyeceğine dikkat çekerek kararı onadı.
