Merkel hükümetinin Türkiye‘nin Suriye‘de inançlı bölge teklifine dayanak talebi hakkındaki değerlendirmeleri sürüyor. Federal Meclis ise bu bahiste hazırladığı eksper raporunu tamamladı.
DW Türkçe’nin haberine nazaran milletvekillerinin talebi üzerine Federal Meclis Bilimsel Hizmetler Dairesi uzmanları tarafından kaleme alınan ve geçtiğimiz günlerde tamamlanan raporda, Türkiye’nin Suriye’nin kuzeyinde asker bulundurduğu bölgeler, “işgal bölgeleri” olarak tanımlandı, Türkiye’nin Suriyeli sığınmacıları bu bölgelere yerleştirme planının milletlerarası hukuka uygun olup olmadığı sorusuna karşılık arandı.
Her devletin kendi vatandaşı olmayanların ne kadar mühletle ülkede bulunabileceğini belirleme hakkına sahip olduğuna dikkat çekilen dokuz sayfalık raporda, bu egemenlik hakkının tekrar de devletlerin insan hakları alanındaki yükümlülükleriyle kısıtlanmış olduğunun altı çizildi.
‘Ankara’nın başvurabileceği istisna’
Türkiye’nin bir milyona yakın Suriye vatandaşını, Suriye topraklarına geri göndermesi üzere bir adımın “kitlesel hudut dışı” manasına gelebileceğine işaret edilirken, bu türlü bir adımın milletlerarası hukuk açısından lakin istisnai olarak, “bir devletin güvenliği ve varlığının önemli ölçüde tehdit altında olması” halinde mümkün olabileceği belirtildi.
Raporda, Türkiye’nin milletlerarası hukuk bakımından planını lakin “Suriyelilerin Türkiye topraklarında kalmaya devam etmeleri halinde bunun Türkiye’nin hayati güvenlik çıkarlarına büyük tehdit oluşturacağı” argümanını kabul ettirmesi halinde mümkün olabileceği görüşüne yer verildi.
Böyle bir senaryonun gerçekleşmesi durumunda dahi Türkiye’nin memleketler arası insan hakları düzenlemelerine riayet etmesi gerektiği vurgulanırken, bireylerin gidecekleri yerde ağır insan hakları ihlalleri, azap yahut insani olmayan muamelelerle karşı karşıya kalmayacaklarının garanti edilmesi gerektiği belirtildi.
‘Suriyeli sığınmacılar için hayati tehlike’
Raporda, devletlerin himayesi altındaki bireyleri, silahlı çatışmaların ve şahısların can güvenliğine önemli tehdit oluşturan şartların sürdüğü bölgelere, kendi iradeleri dışında gönderemeyeceğinin altı çizilirken, Türkiye’nin “güvenli bölge” önerisi için şu tespit aktarıldı:
“Türkiye’nin işgali altındaki bölgelerdeki güvenlik durumu hakkındaki haberler, bölgeye gönderilecekler için somut hayati tehlikenin mevcudiyetinin dışlanamaz olduğu tarafında.”
‘Nihai değerlendirmeden kaçınıldı’
Federal Meclis Bilimsel Hizmetler Dairesi, hukuksal çekincelere dikkat çekmekle birlikte, Türkiye’nin inançlı bölge planlarının memleketler arası hukuka uygunluğu hakkında son bir sonuç açıklamaktan kaçındı.
Raporda, Harp Vaktinde Sivillerin Korunmasına Ait Cenevre Sözleşmesi’nin 49. hususuna atıf yapılarak, “İşgal hukuku bakımından, şahısların, diğer bir yere ferdi yahut kitle halinde nakli yasak” denildi.
Sözleşmenin işgal altındaki bölgede bulunan sivillerin yerinden edilmesi ve işgalci ülkenin kendi vatandaşlarını bu bölgeye nakletmesini yasakladığına vurgu yapılırken, bugüne kadar Türkiye’nin planı bağlamında olduğu üzere, “işgal edilen ülkenin vatandaşlarının, işgal edilen ülkenin topraklarına gönderilmesi” üzere bir durumun hiç gündeme gelmediği, bir emsali olmadığı belirtildi.
Bununla birlikte uzmanlar raporda, hem Birleşmiş Milletler Güvenlik Konseyi’nin hem de Milletlerarası Adalet Divanı’nın, işgal edilen bölgede “demografik yapıyı değiştirmeyi hedefleyen” tedbirleri memleketler arası hukuka karşıt bulduğunu hatırlattı.
Ancak Türkiye’nin planının, bugüne kadar bu alanda yapılmış tartışmalardan farklı olduğuna işaret eden uzmanlar, “Bu nedenle uzman raporunda insani hukuk bakımından sonuncu bir değerlendirmeye yer verilmemiştir” görüşünü kayda geçirdi.
Merkel, dayanak için BM’yi işaret etmişti
Başbakan Angela Merkel, İstanbul ziyareti sırasında Türkiye’nin Suriye’nin kuzeyindeki “güvenli bölge” planları için şartlı dayanak açıklamıştı.
Merkel, bu bahiste Birleşmiş Milletler Mülteciler Yüksek Komiserliği (UNHCR) ile görüşmelerin sürdüğünü söyleyerek, “Şayet UNCHR muhakkak bir küme sığınmacının, tahminen yeniden o bölgeden Türkiye’ye kaçmış olanların geri gönderilmesinin mümkün olabileceğini söylerse, o vakit bunu UNHCR ile birlikte destekleriz” açıklamasını yapmıştı.
Muhalefetten ‘savaş suçu’ uyarısı
Almanya’da muhalefet partileri Türkiye’nin inançlı bölge planlarına karşı çıkıyor, buna dayanak verilmemesi için Merkel hükümeti üzerindeki baskıyı da artırıyor.
Sol Parti Federal Milletvekili Helin Evrim Sommer, Federal Meclis Bilimsel Hizmetler Dairesi’nin eksper raporu hakkındaki açıklamasında, “Rapor, Erdoğan rejiminin Türkiye’ye sığınan Suriyelileri kuzeydoğu Suriye’ye taşıma planlarının, insan hakları, mülteci hakları ve işgal hukuku alanlarında, milletlerarası kabul görmüş yasal normları ihlal ettiğini tescilliyor” görüşünü lisana getirdi.
Merkel hükümetine Türkiye’nin planlarına dayanak vermeme uyarısı yapan Sol Parti milletvekili, “Aksi takdirde Alman hükümeti, Türkiye’nin savaş cürmü teşkil eden Kürt nüfusunun yerinden etme siyasetlerine yardım ve yataklıktan hatalı pozisyonuna düşecektir” argümanında bulundu.
‘Türkiye’nin talebi geri çevrilmeli’
Benzer bir davet da Almanya Kürt Toplumu isimli dernekten geldi.
Derneğin lider yardımcısı Mehmet Tanrıverdi, Suriye’nin kuzeyinde demografik yapının değiştirilmemesi şartıyla Türkiye’nin planına takviye verilebileceğini açıklayan Merkel hükümetini eleştirdi.
Türk hükümetinin planının aslında demografik yapının değiştirilmesi emelini güttüğünü söyleyen Tanrıverdi, “Milyonlarca Suriyeli sığınmacıyı geri gönderme planları, çok olağan ki demografik yapının değişmesine yol açacak. Ankara esasen memleketler arası hukuku ihlal eden Afrin işgali ile bunu yaptı. Sığınmacıların geri gönderilmesi de bölgedeki Kürt halkının kitlesel olarak yerinden edilmesine yol açabilecek. Rojava özerk idaresi nedeniyle öfkeli olan Erdoğan’ın maksadı tam da bu” diye konuştu.
Türkiye’nin Suriye’de kuzeyinde inançlı bölge oluşturma teşebbüsüne takviye verilmemesi gerektiğini savunan Tanrıverdi, “Federal Hükümet, Türkiye’nin talebini geri çevirmelidir” dedi.
