Coğrafyasının değerli bir kısmının zelzele riski altında bulunan Türkiye’nin kent ve konut sorunu gün geçtikçe büyüyor.
2010’lardan bu yana dünyada konut fiyatlarının en fazla artış kaydettiği başkan ülkelerin başında Türkiye var.
İstanbul Büyükşehir Belediyesi (İBB) Genel Sekreter Yardımcısı Dr. Buğra Gökçe, Türkiye’deki konut krizini besleyen faktörleri ve tahlil tekliflerini sıraladı.
Konut krizini besleyen faktörleri sıralayan Gökçe, şu tabirlere yer verdi:
“DPT kapatıldı. DPT’nin daha evvel konut gereksinimine yönelik hesapları ve teklifleri de uygulanmadı. Hasebiyle Türkiye’de konut arzı bir planlamayla yapılmıyor. Kamu kurumları kâfi sayıda toplumsal konut üretip arz etmiyor.
-TOKİ bir müteahhitlik kurumu oldu. Toplumsal konut üretmesi gerekirken yap-satçı haline dönüştü. Örneğin İstanbul’da son 20 yılda geliştirdiği konut sayısı yalnızca 85 bin. Son 20 yılda İstanbul’da üretilen bütün konutların (özel + kamu) yalnızca yüzde 5’i toplumsal konut.
-Konut üretimi temelde özel bölüme bırakıldı. Anayasa’nın 57’inci hususunda yer alan devlete planlama, teşvik ve toplumsal konut üretme vazifesi yükleyen “konut hakkı” bu yolla ihlal edildi. Planlı, programlı bir formda toplumsal konut üretilmediği için konut arzı eksik kaldı.
-Kooperatif sistemi terk edildi. Kooperatifler yap-satçı müteahhit sistemine terk edilerek, arazi spekülasyonuna alet oldu. Türkiye’nin inşaat materyali imalat endüstrisi zayıflayarak ithal ikameye mecbur edildi. Sonuçta inşaat maliyetleri enflasyondan süratli artış gösterdi.
– Kamu emlakı ve kamu tasarrufundaki yerler ucuz konut ve toplumsal konut üretme odağıyla değerlendirilmedi. Bilakis üst orta ve üst gelir kümesine yatırım emelli ikinci, üçüncü konut üretmek için kullanıldı.
‘Tarihi fırsatlar ıskalandı’
Konut tasarruf hesabı uygulamalarının etkinsizleştiğini belirten Gökçe, talep istikametinden aksilikleri ise şöyle sıraladı:
Konut kredileri ucuz ve uzun vadeli ipotek kredileri olarak düzenlenmedi. Ticari kredi mantığında işlerlik kazandı. İpotek Kredisi sistemi için oluşan tarihi fırsatlar ıskalandı. Konut tasarruf hesabı uygulamaları etkisizleştirildi.
Emlak Bankası konut üretiminde tarihi ve toplumsal bir rol oynarken, lüks konut yapanları teşvik kurumuna dönüştürüldü. Konut kooperatifleri, sandıkları, sigorta ve emeklilik fonlarının konut piyasasındaki aktifliği yok edildi.
‘TOKİ asli fonksiyonuna dönmeli’
TOKİ’nin asli fonksiyonuna dönmesi gerektiğini söyleyen Gökçe, tahlil tekliflerini ise şöyle sıraladı:
Ulusal planlama ve program mantığına geri dönülmeli Konut muhtaçlığı belirlenerek yıllık yatırım programı ile her yıl gereksinim oranında kâfi sayıda toplumsal konut üretimi yapılmalı TOKİ asli fonksiyonuna dönmeli, Ulusal Konut Ajansı kurulmalı.
Kooperatif sistemi tekrar canlandırılarak, kooperatifçiliğe uygun inşaat teşebbüsleri desteklenmeli Konut tasarruf birlikleri faal hale getirilmeli Konut imal sanayisinin gereksinimlerinin Türkiye’de yerli kaynaklarla daha yüksek bir oranda üretilmesi sağlanmalı.
Kamu Hazine ve Belediye Emlakı Kamu Faydasına Kullandırılmalı Toplumsal Sigortalar-Bağkur ve Emeklilik Fonlarıyla birlikte geniş çaplı bir konut ipotek sistemi tesis edilecek, Cumhuriyetimizin yapıtı Emlak Bankası aslına rücu edecek, tarihi misyonuna yine kavuşmalı.
Sorunların tahlili var. Akıl, mantık, deneyim ve liyakatle her sorunu çözebiliriz. Toplam üretilen konutun yüzde 25’ini aşan oranda toplumsal konut üretebilir, halkımıza nitelikli, inançlı, uygun fiyatlı konut sunabiliriz. Kâfi ki gerçek adımları atalım, gerçek uygulamaları yapalım.
