ABD nin Ukrayna da tetiklediği çatışmanın dünyaya yankıları üzerinden Amerikan hegemonyasının sarsılışı tartışma konusu olurken Escort bayan bunun Ortadoğu da en somut ispatı olarak Çin arabuluculuğunda İran Suudi mutabakatı gösteriliyor
10 Mart ta Pekin de duyurulan mutabakatın çabucak akabinde süratle adımlar atılmaya başlandı İran ile Suudi Dışişleri Bayan escort Bakanları bir ortaya gelirken diplomatik misyonların açılmasında vize kolaylıklarına ve ticaret ile işbirliğinin güçlendirilmesine uzanan başlıklar açıkladılar Bu mutabakatın akabinde Suudi Arabistan ın Suriye ile de bağları normalleştireceği ve Cumhurbaşkanı Escort Beşar Esad ın mayıs sonundaki Arap Birliği tepesine davet edileceği haberleri geldi Birebir halde Yemen de ateşkes ve barış için Umman ın da katkılarıyla kollar sıvanmış durumda
Bu şartlarda CIA Lideri William Burns ün gizlice Suudi Arabistan a giderek ülkenin tavrından şoke olduklarını ilettiği haberleri dünya basınına sızdı
Ortadoğu daki bu hareketlenmenin İsrail de Netanyahu hükümetinin tartışmalı yargı reformu tasarısıyla sarsıldığı bir devirde gerçekleşmesi dikkat alımlı Netanyahu kitlesel protestolar ve iç savaş ihtarlarının akabinde tasarıyı ertelerken İsrail polisinin Mescid i Aksa baskınlarıyla Ramazan ve Hamursuz bayramlarının tıpkı tarihlere denk geldiği kutsal topraklarda tansiyon tırmandı O denli ki Lübnan daki Filistinli kümeler İsrail topraklarını vurdu İsrail den ise soruna Hizbullah ı karıştırmayacağı açıklaması geldi
Gelişmeleri Yakın Doğu Haber sitesinin kurucusu ve araştırmacı muharrir Alptekin Dursunoğlu ile konuştuk
Hassasiyetleri kışkırtmak için Mescid i Aksa da itifaktaki insanlara saldırıldı
Alptekin Dursunoğlu na nazaran Mescid i Aksa baskınlarının nedeni İsrail Başbakanı Netanyahu nun yargı ıslahatı yüzünden iç savaştan kelam edildiği bir devirde dış düşman anlatısına duyduğu muhtaçlık Provokasyonun en kolay ve bedelsiz Filistinli Araplar üzerinden yapıldığını anımsatan Dursunoğlu bunun için de Müslümanların itikafa girmesinin münasebet gösterildiğini söyledi
Netanyahu yargı ıslahatına yansılardan ötürü İsrail de iç savaştan kelam edildiği bir devirde iç kamuoyunu konsolide edebilmek ve bu ikiye bölünmüşlüğü ortadan kaldırabilmek için bir dış düşman anlatısına muhtaçlık duydu Onun bir provokasyona gereksinimi vardı Geçtiğimiz haftadan beri de bunu yapmaya çalıştı İsrailliler açısından bunun en kolay ve bedelsiz yolu kışkırtmayı Filistinliler üzerinden yapmaktır zira bölgede en zayıf halka onlardır Bundan ötürü bütün hassasiyetleri kışkırtmak için Mescid i Aksa seçildi
Mescid i Aksa da yaptıkları kışkırtma itikaftaki insanlara saldırmaktı Ramazan aylarında beşerler itikafa girerler yani bir mescide girip ibadet ederler mecburî muhtaçlıkları dışında dışarıya çıkmazlar mescitte yaşarlar Yani bir şov değil toplumsal aksiyon değil En pasif bir davranış ve ibadet İsrail polisi Mescid i Aksa yı bastı itikaftakileri döverek plastik mermiler kullanarak tutukladı şiddet uyguladı Bunun çok bariz biçimde bir hedefi vardı Bütün Filistin i kışkırtmak ve denetimli halde kendi iç kamuoyunu konsolide etmek istediler ve bunu başardılar
Hizbullah ın onayı ve bilgisi olmadan öylesi bir şey yapılamazdı
Dursunoğlu Netanyahu nun Suriye de iki İranlı askeri danışmanı öldürmesinin Lübnan üzerinden yanlış hesaba dönüştüğü görüşünde Bu olayın akabinde Hamas ve İslami Cihad ın önderlerinin Lübnan a gittiğini anımsatan Dursunoğlu İsrail e Lübnan dan atılan füzelerin Filistinlilerin işi olduğunu lakin Hizbullah ın onayı olmadan bunun mümkün olmayacağını vurguladı Dursunoğlu İsrail in Lübnan la çatışmadan kaçınmasının birebir vakitte Hizbullah ın caydırıcılığına teslim olmak manasına geldiği değerlendirmesinde bulundu
Batı Şeria da karışıklıklar oldu ama Netanyahu nun hesap etmediği bir öbür şey oldu O da Suriye ye yönelik hücumla alakalıydı Mescid i Aksa ile ilgili tansiyonun tırmandığı günlerde İsrail rejimi Suriye de birtakım amaçları bombaladı orada da iki İranlı askeri danışman hayatını kaybetti Akabinde İranlılar intikam alınacağını söylediler Dünkü olaydan bir gün evvel Hamas ın ve İslami Cihad ın önderleri Lübnan a gitti Orada hem İran hem Hizbullah yetkilileriyle görüştüler Peşinden de Lübnan dan füze akınları geldi
Lübnan dan 34 tane Katyuşa atıldı İsrailliler bu taarruzun Hizbullah tarafından değil Lübnan daki Filistinliler tarafından yapıldığını söylediler Bu Hizbullah a sizinle savaşmak istemiyoruz bildirisiydi Evet saldırıyı Hizbullah yapmamıştı ancak Hizbullah ın onayı ve bilgisi olmadan öylesi bir şey yapılamazdı Olağanda İsrail rejimi açısından kimin saldırdığının ne değeri olurdu Sonuçta Lübnan dan kendilerine füzeler atılmış hem yaralanmalar olmuş hem de maddi hasar meydana gelmişti Lakin İsrail rejimi Hizbullah ın caydırıcılığına teslim oluyor ve onu savaş dışında tutmaya çalışıyordu
İsrail in caydırıcılığı sorgulanıyordu
Dursunoğlu İsrail in Lübnan a karşılık verememesinin ardında kısa müddet evvel Nasrallah ın İster Lübnanlı olsun ister olmasın bir şahsa akın olursa katiyen karşılık vereceğiz resti bulunduğu görüşünde
İsrail tarafı Hizbullah la savaş seçeneğini ortadan kaldırmak için Bize Hizbullah saldırmadı münasebetiyle Hizbullah a misilleme yapmamız gerekmiyor Filistinliler yaptı dedi Lakin birkaç hafta evvel Hizbullah Genel Sekreteri Nasrullah açıklamasında İster Lübnanlı olsun ister olmasın Lübnan ın rastgele bir yerinde rastgele bir şahsa taarruz olursa buna katiyen karşılık vereceğiz dedi Yani siz bizi istisna tutarak Filistinlileri mazeret ederek Lübnan da birini maksat alacak olursanız biz de karşılığını vereceğiz demişti Bu durum İsrail rejimini harikulâde bir cendere altına sokmuş oldu Şayet Netanyahu yanıt verirse Hizbullah ile savaşmak zorunda kalacak Karşılık vermezse de iç kamuoyunda büyük bir baskı altında kalacaktı Zira dünyanın dördüncü güçlü ordusuna sahip olmakla övünen İsrail in caydırıcılığı sorgulanıyordu
Herkesin aklına meşhur bir Türk sinemasındaki tutmayın küçük enişteyi sahnesi canlandı
İsrail in bölgesel savaş çıkaracağı beklentisi yarattığını lakin yapabildiklerinin Gazze de Lübnan da tarlaları ve muz bahçelerini bombalamak olduğunu söyleyen Dursunoğlu Görüntüyü dahi kurtaramadılar dedi
İsrail rejimi açıklamalarıyla adeta bir bölgesel savaş çıkaracağı beklentisi yarattı Netanyahu güvenlik kabinesini topladı İsrail rejiminin savunma bakanı Lübnan da eşsiz bir gaye listesi hazırladıklarını açıkladı Gazze yi işgal senaryoları yapıldı Ama bu tehditlerle yapılanlar kıyaslandığında herkesin aklına meşhur bir Türk sinemasındaki tutmayın küçük enişteyi sahnesi canlandı İsrail rejimini yani o küçük enişteyi tutmadılar lakin tüm yapabildiği gidip Gazze ve Lübnan da tarlaları bombalamak oldu Onca uçak kaldırdılar Gazze ye 50 ton bomba yağdırdılar lakin tek bir kişi dahi yaralanmadı Lübnan da ise aslında Sur kentindeki Filistin mülteci kampı yakınlarında muz bahçeleri var gidip orayı bombaladılar Böylelikle iç kamuoyuna güya bir karşılık verdiklerini söylediler lakin aslında hiçbir şey yapamadılar Manzarayı dahi kurtaramadılar
Suudiler Batı ya ser verip sır vermeden İran ile muahede yapıyorsa bu bir tercihi gösteriyor
Dünyada artık Amerikan egemenliğine dayalı sulta nizamının yıkıldığı ve yeni bir sistem kurulduğu görüşündeki Dursunoğlu şu anda bunun geçiş aşamasının yaşadığını lisana getirdi Suudi İran mutabakatının Çin in süper kahramanlığını değil Riyad ın tercihini gösterdiğini belirten Dursunoğlu zirveden tırnağa Amerikan rejimine bağlı bir ülkenin cüretini Amerika nın artık mutlak hâkim olmadığı bu geçiş sürecinden aldığını söyledi
Dünyada şu an yeni bir tertip kuruluyor Bu yeni tertibin geçiş basamağını yaşıyoruz Global sistem değişiyor 1990 lardan beri var olan tek kutuplu Amerikan egemenliğine dayalı sulta nizamı yıkılıyor Suudi Arabistan ile İran ortasındaki mutabakata Çin vesile oldu lakin bu Çin in süper kahramanlığıyla ilgili bir şey değil Global nizamda bir değişim oluyor bu devirde de Çin değerli global aktörlerden birisi Bu geçiş devrinde Suudi Arabistan üzere tarihi olarak doruktan tırnağa Amerikan rejimine bağlı olan bir ülke Amerika yı bırakıyor Çin in arabuluculuğuyla ve üstelik Batı ya ser verip sır vermeden İran ile muahede yapıyorsa bu bir tercihi gösteriyor
Bu tercihin cüretini nereden alıyor Bu yüreği artık Amerika nın mutlak hükümran olmadığı bu geçiş sürecinden alıyor Herkes bu günlerde çok kutupluluktan kelam ediyor Lakin şimdi bunu söylemek için de erken Şu an bir geçiş sürecinde olduğumuz için bu süreç sonunda çok kutuplu bir dünya nizamı mi kurulacak yoksa öteki bir global gücün sultasıyla diğer bir tek kutuplu nizam mi kurulacak bilemiyoruz Şu an halihazırda bölgesel networklerin oluşturduğu kutuplardan kelam edilebilir Bu mevcut durum dünyanın yeni sistemi mi olacak şimdi bunları bilmiyoruz Bölgesel networkler derken şunu kastediyorum Mesela Türkiye bir NATO üyesidir fakat Rusya ile fevkalâde münasebetleri var ŞİÖ ye girmeye çalışıyor Bunlar daha evvelki iki kutuplu dünya nizamında de tek kutuplu dünya sisteminde de rastlamayacağımız şeylerdi
Suudiler Avrupa nın Rusya tersi tavrına karşın Rusya ya karşı bir asker olmadılar
Suudi Arabistan da Trump tan Biden a yaşanan hal değişikliğine atıfta bulunan Dursunoğlu gelişmeler ve Riyad ın tercihlerinde Ukrayna çatışmasının tesirini vurguladı Dursunoğlu Suudilerin Avrupa nın baskılarına karşın Rusya ya karşı asker olmamasının iki veya tek kutuplu dünyada görülmemiş şeyler olduğunu lisana getirdi
Suudi Arabistan krallığının Amerika ya olan klasik bağımlılığı bilinir Suudi yetkililer evvelki lider Trump ı mükemmel bir karşılama merasimi ile ağırlamıştı Trump Riyad a geldiğinde bütün bir Arap dünyasını İran a karşı seferber etmekten bahsediyordu Birebir Suudiler Biden ı ise Riyad da harikulâde soğuk karşıladılar Biden dan birkaç ay sonra Çin in devlet lideri geldi fevkalâde görkemli bir karşılama yaptılar Suudi Arabistan ı klasik müttefiki olan Amerika ya böylesine soğuk bir karşılaması Çin e karşı bu kadar sıcak bir yaklaşımı bir dış siyaset tercihinin göstergesiydi Şu an Çin in arabuluculuğuyla gerçekleşen olağanlaşmayı bu çerçevede görmek lazım Amerikan rejimi Ukrayna savaşı başladığında Suudilere baskı yaptı petrol üretimini artırıp fiyatları düşürmek ve Rusya yı ekonomik açıdan ıstıraba sokmak için Suudiler bunu yapmadılar Suudiler Avrupa nın Rusya aykırısı tavrına karşın Rusya ya karşı bir asker olmadılar
Bunlar ne iki kutuplu dünyada görebileceğimiz şeydir ne de tek kutuplu dünyada görebileceğimiz şeydir
Bölgeye inanılmaz yararları oluyor
Dursunoğlu çok kutupluluğa geçiş sürecinin Ortadoğu da Yemen den Suriye ye görünür olan tesirlerine dikkat çekti
Bunun bölgeye inanılmaz yararları oluyor Burada Suudilerin de çok büyük gereksinimleri giderilmiş oluyor Yemen savaşı bunlardan en başlıcası Suudiler kendilerinin cumhurbaşkanı olarak tayin ettiği Mansur Hadi yi vazifeden aldılar Cumhurbaşkanlığı kurulu kurdular Bugün Lübnan daki El Mayadin televizyonu haberine nazaran savunma bakanı Halid Bin Salman Cumhurbaşkanlığı kurulunu topladı ve Sanaa hükümetiyle yapılacak barışın ayrıntılarını açıkladı Ummanlı ve Suudilerden oluşan bir heyetin Sanaa ya gideceği söyleniyor Sana hükümeti Suudilerin 2015 te bir hafta içinde dümdüz etmekten bahsettikleri bir şeydi Mansur Hadi yi birkaç hafta içinde Sana da cumhurbaşkanlığı koltuğuna oturtacaklarını argüman ediyorlardı Husilere terörist diyorlardı İran ın vekalet gücü diyorlardı Şu an Suudiler bir heyetle Husilerin kurduğu Sanaa hükümetini ayağına gidiyor ve barış kurallarını oluşturuyor Tıpkı Suudiler Tahran ın en yakın bölgesel müttefiki Şam ile bağlantılarını olağanlaştırıyor
Nerelerden nereye geldik
Suriye nin Arap Birliği ne tekrar kabul edilmesi için kesinlikle olacak diyen Dursunoğlu İran Suudi normalleşmesinin Lübnan a da yansımasını bekliyor
Suriye Arap Birliği üyeliğine yine kabul edilecek Şu gidiş itibariyle bu muhakkak olacak Daha evvel İran Suudi Arabistan normalleşmesiyle ilgili yaptığımız programda şayet Lübnan da Süleyman Franciye cumhurbaşkanı seçilirse bu inanılmaz bir şey olacak demiştim Ben bunu bekliyorum Bunlar artık ihtimal dışı şeyler değil Lübnan a da bu olağanlaşmanın yansımaları olacak Suriye yine Arap Birliği üyeliğine geri dönecek Zira artık Katar ın dışında Körfez de de Arap dünyasında da Suriye ye karşı bir rezerv kalmadı BAE Amerikan rejiminin bu kadar baskısına karşın kaç sene evvel Suriye ile bağlantıları olağanlaştırdı Zelzele sırasında da Irak ta Haşdi Şabi den sonra Suriye ye en büyük yardımı BAE yaptı BAE Katar bilhassa de Suudi Arabistan Suriye de 10 yıl süren bu vekalet savaşına bir periyot liderlik etmişti Suudi İstihbarat Şefi Bender bin Sultan Suriye dostları kümesinin komutanlığını yapıyordu Nerelerden nereye geldik
ABD artık büyük devletlerden yalnızca birisi o kadar
Dursunoğlu na nazaran artık ABD nin durumu da kendisine karşı yapılan hücuma tarlaları bombalayarak yanıt verebilen İsrail den çok farklı değil Bilhassa ABD nin dolar hegemonyasına karşı başlayan hareketlenmeye atıf yapan Dursunoğlu Amerika artık tek kutuplu dünyanın önderi değil büyük devletlerden yalnızca biri o kadar sözlerini kullandı
Amerikan rejiminin durumu artık İsrail rejiminden çok farklı değil İsrail rejimi dünyanın en büyük dördüncü ordusu olmakla övünüyor fakat kendisine karşı yapılan taarruz sonrasında Lübnan ile Gazze de lakin tarlaları bombalayarak karşılık verebiliyor Amerika da bundan pek farklı durumda değil Trump bugün yaptığı açıklamasında Doların global hakimiyeti kayboluyor dedi bu yanlışsız Düne kadar İran Libya dolarla değil dış ticaretimizi diğer paralarla yapalım dediği için kıyametler kopuyordu Artık BRICS ülkeleri bunu yapıyor Suudi Arabistan Çin İran Hindistan ve Rusya artık petrol ticaretlerini dolarla yapmaktan çıkarıyorlar Amerika nın hegemonyası dolar hegemonyasından kaynaklanıyor Hasebiyle Amerika artık tek kutuplu dünyanın başkanı değil büyük devletlerden yalnızca biri o kadar
