Avrupa İnsan Hakları Mahkemesi (AİHM) kararlarının uygulanıp uygulanmadığını denetlemekle misyonlu Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi, 2022 yılına ait raporunu yayınladı. Raporda, 31 Aralık 2022 prestijiyle Türkiye’de derdest durumda 480 dava olduğu belirtildi. Raporda, “Bekleyen dava yükü, bilhassa tabir ve toplanma özgürlüğü, yargı bağımsızlığı, kâfi münasebet olmaksızın gözaltı, soruşturmaların etkisizliği, cezasızlık ve aile içi şiddet ile ilgili dava kümelerini içermektedir. Mahkeme tarafından 2022’de tespit edilen ihlallerden biri, Mahkeme’nin Türkiye’nin 46/1 unsur kapsamındaki sonuncu bir karara uyma yükümlülüğünü yerine getirmediğini tespit ettiği bir davadaki yargılamayla ilgilidir” denildi.
Konsey’e üye 46 ülkedeki uygulamalara yönelik değerlendirmelerin yer aldığı raporda, Türkiye’ye ait durum da anlatıldı.
Türkiye ile ilgili istatistiklerin paylaşıldığı kısımda; Bakanlar Komitesi’nin, 2022 yılında AİHM’den, Türkiye hakkında açılan 77 dava belgesini denetlemek üzere devraldığı belirtildi. 31 Aralık 2022 prestijiyle Türkiye’de derdest durumda 480 dava olduğuna değinilen raporda, “Bekleyen dava yükü, bilhassa söz ve toplanma özgürlüğü, yargı bağımsızlığı, kâfi münasebet olmaksızın gözaltı, soruşturmaların etkisizliği, cezasızlık ve aile içi şiddet ile ilgili dava kümelerini içermektedir. Mahkeme tarafından 2022’de tespit edilen ihlallerden biri, Mahkeme’nin Türkiye’nin 46/1 husus kapsamındaki sonuncu bir karara uyma yükümlülüğünü yerine getirmediğini tespit ettiği bir davadaki yargılamayla ilgilidir” denildi.
Bakanlar Komitesi’nin, 2022 yılında, Avrupa İnsan Hakları Sözleşmesi’nin 18. unsuru kapsamında 6 ülkeden (Azerbaycan, Bulgaristan, Gürcistan, Rusya Federasyonu, Türkiye ve Ukrayna) 13 davayı incelediği belirtildi. Kelam konusu davalara ait ayrıntıların yer aldığı kısımda ise iş insanı Osman Kavala ve eski HDP Eş Genel Lideri Selahattin Demirtaş davaları da yer aldı.
Avrupa Kurulu Bakanlar Komitesi, 2 Şubat 2022’de, AİHM’nin 18 Ekim 2017’den beri tutuklu bulunan iş insanı Osman Kavala hakkındaki 10 Aralık 2019 tarihli kararını uygulamadığı gerekçesiyle Türkiye hakkında resmen ihlal prosedürü başlatmıştı.
Komite’nin, Türkiye’nin Kavala davasında AİHM kararına uymadığı sonucuna vardığı hatırlatılarak şunlar kaydedildi:
“YARGI TARAFSIZLIĞINI SAĞLAMAK İÇİN GEREKLİ TEBDİRLERİ ALMAYA ÇAĞIRIYORUZ”
“Komite, Büyük Daire’nin Kavala (Madde 46/4) kararındaki açık ve kesin sonuçlarına karşın başvuranın hâlâ hür bırakılmamış olmasından derin ıstırap duymuştur. Komite, yetkilileri, başvuranın derhal özgür bırakılmasını sağlayarak başvuran aleyhindeki suçlamaların tüm olumsuz sonuçlarını ortadan kaldırmaya çağırmıştır. Komite, Bakanlar Komitesi eski Lideri ile mevkidaşı Türkiye Dışişleri Bakanı ortasındaki üst seviye görüşmeleri memnuniyetle karşılamış ve bu seviyede daha fazla görüşme yapılmasını teşvik ederek, tüm üye devletleri, Genel Sekreteri ve öteki ilgili Avrupa Kurulu organlarını ve gözlemci devletleri, davayı daha fazla gündeme getirmek için Türkiye ile üst seviye temaslarını ağırlaştırmaya çağırmıştır. Komite ayrıyeten, Türk yetkililerle temaslarda bulunma konusunda Başkan’a yardımcı olmak üzere büyükelçilerden oluşan bir küme kurulmasını not etmiştir. Komite, genel önlemlerle ilgili olarak yetkilileri, bilhassa Yargıçlar ve Savcılar Konseyi’nin yapısal bağımsızlığı konusunda Avrupa Kurulu standartlarından ilham alarak, yürütme organı da dahil olmak üzere Türk yargısının tam bağımsızlığını ve tarafsızlığını sağlamak için yasal ve başka önlemleri almaya çağırmıştır.”
Raporda, Komite’nin Demirtaş davasını da insan hakları toplantılarında incelediği kaydedilerek şöyle denildi:
“Aralık 2022’de Komite, yaptığı pek çok davete karşın Anayasa Mahkemesi’nin kararını vermemiş olmasından ve başvuranın tutukluluğunun devam etmesinden derin hüzün duyduğunu tabir etmiştir. Komite, yetkilileri bir defa daha, Anayasa Mahkemesi’nin başvuranın devam eden tutukluluğuna ait kararını mümkün olan en kısa müddette ve Mahkeme’nin bu davadaki bulgularını tam olarak dikkate alarak vermesini sağlamak için tüm adımları atmaya ve örneğin Anayasa Mahkemesi önündeki yargılamalar tamamlanıncaya kadar tutukluluğa alternatif önlemleri araştırarak başvuranın derhal özgür bırakılmasını sağlamaya çağırdı. Komite ayrıyeten, Mahkeme’nin Sözleşme’nin 18. unsuru uyarınca, başvuranın tutukluluğunun çoğulculuğu bastırmak ve siyasi tartışma özgürlüğünü sınırlamak üzere kapalı bir gaye güttüğü istikametindeki tespitlerini hatırlatmıştır. Genel önlemlerle ilgili olarak Komite, yetkilileri, ilgili Avrupa Kurulu standartlarından ilham alarak, yargının bilhassa yürütme organından tam bağımsızlığını sağlamak üzere Yargıçlar ve Savcılar Heyeti’nin yapısal bağımsızlığını güçlendirmek için tesirli önlemler almayı değerlendirmeye davet etmiştir.”
KAPATILAN DAVA SAYISI YALNIZCA 197
2022 yılında Rusya 413, Ukrayna 145, Romanya 137, Sırbistan 78 ve Türkiye 77 dava ile Komite’ye iletilen yeni dava sayısının en yüksek olduğu ülkeler sıralamasında birinci beş sırada yer aldı. Komite’ye yıl içinde toplam bin 459 yeni dava iletildi.
Komite’de karara bağlanmayı bekleyen dava sayısı, 2022 yılında 6 bin 112 olarak kaydedildi. Derdest durumdaki dava sayısının en yüksek olduğu ülkeler içinde Rusya 2 bin 352 dava ile birinci sırada yer aldı. Rusya’yı, 716 dava ile Ukrayna, 509 dava ile Romanya, 480 dava ile Türkiye ve 285 dava ile Azerbaycan takip etti.
2022 yılında Komite tarafından toplam 880 dava kapatıldı. Kapatılan dava sayısının en yüksek olduğu ülkeler ise şöyle: Macaristan 109 dava, Türkiye 107 dava, Ukrayna 67 dava, Sırbistan 57 dava, Moldova 53 dava.
