İTÜ Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsünden Öğretim Üyesi Prof. Dr. Cengiz Yıldırım yürütücülüğünde tıpkı enstitüden Prof.Dr. Mehmet Akif Sarıkaya, Doç. Dr. Orkan Özcan ve Dr. Semih Sami Akay tarafından Kahramanmaraş merkezli 6 Şubat’taki zelzelelerin akabinde zelzele yüzey kırığının kesintisiz görüntülenmesi için çalışma başlatıldı.
Bu kapsamda bilim insanları, zelzelelerin etkilediği 11 vilayette yaklaşık 1 ay süren saha incelemelerinde bulundu.
Çalışma sonucunda, sarsıntı bölgesindeki 400 kilometre zelzele yüzey kırığı, kesintisiz olarak insansız hava aracıyla kaydedildi.
Çalışmada, Göksun’da 30 ile 40 santimetrelik yer değiştirmeler yaşandığı lakin Göksun’un 20 kilometre doğusunda Fındık köyünde yolun 7 metre yer değiştirdiği, bu yüzden bölgedeki derede küçük göl oluşumu tespit edildi.
Aynı araştırmada, Göksun’un doğusundaki Barış köyünde yolların 8,6 – 8,9 metre yer değiştiği, bu nedenle yolun kullanılamaz hale geldiği, yol üzerindeki güç iletim sınırlarının bir evvelki pozisyonuna nazaran 8 metre batıya gerçek hareket ettiği belirlendi.
Gaziantep’teki Narlı bölgesindeki tarlaların yatay ve düşey tarafta yaklaşık 1 metre 80 santimetre çöktüğü tespiti yapıldı.
“İkinci zelzelede 8 ile 9 metreye yer değiştirmeler ölçtük”
Prof. Dr. Cengiz Yıldırım, araştırmaya ait AA muhabirine yaptığı açıklamada, sarsıntıların akabinde grup oluşturarak 1 Mart’ta bölgeye hareket ettiklerini söyledi.
Projeyle, bir zelzele yüzey kırığının baştan sonuna kadar örneğini çıkardıklarını belirten Yıldırım, “İlk sarsıntıda 300 kilometre, ikinci zelzelede yaklaşık 100 kilometre boyunca kesintisiz olarak üç boyutlu yüksek çözünürlüklü ve yüksek yersel doğrulukta yüzey kırığını haritalandırdık. Bu çalışma daha evvel Türkiye’de bu kadar yüksek çözünürlükte hiç yapılmamıştı. Dünyada da bizim ulaştığımız çözünürlüğe ulaşılmadı. Gayemiz yüzey kırığını en küçük kılcal çatlaklarına kadar birincil ve ikincil yapıları olmak üzere haritalamak, bunun üzerindeki yer değiştirmeleri belirlemekti.” dedi.
Gaziantep’i merkez alarak en güneyde Hatay Havaalanı’nın olduğu bölgeden, kuzeyde Çelikhan’ın Keyifli Köyü’ne kadar birinci sarsıntının yüzey kırığı boyunca çalıştıklarını anlatan Yıldırım, “İkinci sarsıntının yüzey kırığının Göksun’dan, Nurhak’ın kuzeydoğusundaki Çığlık Köyüne kadar bütün bölgeyi kesintisiz olarak uçtuk. Bölgede farklı faylar hakkında bilgilerimiz çok sonlu. Bu faylar 7’nin üzerinde zelzele üretme potansiyeline sahip. Bu ilgiyi anlayabilmek için bu zelzele yüzey kırıklığının çok ayrıntılı halde haritalanması gerekiyordu.” diye konuştu.
Çalışmada birinci sarsıntı büyüklük olarak ikinci zelzeleden daha büyük olmasına karşın, yer değiştirmelerin ikinci sarsıntıdan daha düşük olduğunu tespit ettiklerini vurgulayan Yıldırım, kelamlarını şöyle sürdürdü:
“Gaziantep’ten Kahramanmaraş’a hakikat ana yol yaklaşık 4 metre yer değiştirdi”
Yıldırım, Pazarcık ve Gölbaşında tarla hudutlarında 5 metreye varan yer değişmelerin yaşandığını vurgulayarak, “Buralarda küçük derelerin yataklarında 5 metreye varan yer değiştirmeler olduğunu gördük. Pazarcık’ın çabucak kuzeyinde Gölbaşı’na hakikat demiryolunun zelzele sırasında ziyan gördüğünü ve yamulduğunu gözlemledik. Bu müşahedeler çok kıymetli. Zelzele sırasında bu yer değiştirmelerin dağılımı, bu deformasyonun etraftaki hasar-zemin bağlantısı, inşaat mühendisliği ve yer bilimleri mühendisliği açısından tartışacak bahisler. Bizde onlar için data tabanı oluşturduk.” değerlendirmesinde bulundu.
“Çalışmada 400 kilometrelik sınırı büsbütün taradık”
İTÜ Avrasya Yer Bilimleri Enstitüsünden Öğretim Üyesi Doç. Dr. Orkan Özcan ise sarsıntı yüzey kırığının belirlenmesi için insansız hava aracı kullandıklarını söyledi.
Endüstriyel olarak tasarlanan insansız hava aracına entegre edilen yüksek çözünürlüklü algılayıcılar kullanarak dataları topladıklarını anlatan Özcan, “Çalışmada 400 kilometrelik sınırı büsbütün taradık. Bu kapsamda optik datalarla gözle görebildiğimiz kısımları olabildiğince takip ettik. Burada takip edemediğimiz, orman altı, tarım, nadasa bırakılmış alanlarda yahut kent merkezlerindeki yerlerde yüzey kırığının takibi için termal bilgiyi kullandık.” diye konuştu.
